Het natuurgebied heeft zijn naam te danken aan de nabijgelegen boerderij Utopia. Natuurmonumenten, de eigenaar van het stuk land, heeft het gebied – dat voorheen bestond uit louter grasland – in 2010 deels laten afgraven. Utopia is toen voorzien van kreken, eilandjes en schelpenbanken. De schelpenbanken fungeren jaarrond als rustplaats en wanneer de lente aanbreekt, worden de eilandjes gebruikt als broedplaatsen. Onder meer bontbekplevieren, dwergsterns, kluten en visdieven brengen hier hun jongen groot. Her en der is het water dieper en bevinden zich rietzones. Hier vestigen rietvogels, zoals de blauwborst en de bruine kiekendief, zich graag.

Toevluchtsoord
Utopia is bij storm- of springtij een toevluchtsoord voor vogels, die daar kunnen vertoeven tot de kwelders en wadplaten weer droog liggen. De stijgende zeespiegel maakt de aanwezigheid van dit soort oorden noodzakelijk. In gebieden als Utopia zijn naast eilandjes en water een grote diversiteit aan voedsel te vinden voor de vogels.

Brak
Het water in het natuurgebied is brak: het regenwater mengt zich met water uit de Waddenzee, dat door de kwel onder de dijk doorkomt en dankzij de afgravingen toegang krijgt tot het gebied. In de slikkige bodem leven allerlei kleine organismen, zoals worden, garnalen en visjes, die als voedsel dienen voor de vogels. Ook zorgt het deels zoute en deels zoete water voor een grote verscheidenheid aan begroeiing. Zo schieten zeldzame platen als addertong, harlekijkorchis en ratelaar in Utopia uit de grond.

Langs de Waddenzeedijk liggen nog meer watterrijke gebieden waar vogels te spotten zijn, zoals Dijkmanshuizen, Ottersaat, Wagejot en Zandkes.